Biodegradacja – co to jest i jak działa?
Najprościej rzecz ujmując, biodegradacja to proces rozkładania materiału pod wpływem działania mikroorganizmów – grzybów, bakterii lub glonów. Taki rozpad zachodzi w indywidualnym i trudnym do przewidzenia czasie. Nie wiemy zatem kiedy, ale mamy pewność, że opakowanie biodegradowalne się rozłoży. Jednak zgodnie z literą prawa, oznaczenie tworzywa jako biodegradowalne nie oznacza, że rozpadnie się ono w całości, ani nawet, że jest pochodzenia roślinnego czy naturalnego. W praktyce producenci gwarantują jedynie, że po 45 dniach degradacji ulega 70% materiału.
Do samego procesu potrzeba wysokich temperatur (około 60°C), odpowiedniej wilgotności i dostępu powietrza. Tylko w takich warunkach istnieje pewność, że tworzywo zacznie się rozkładać.
Czym jest kompostowanie i jak działa?
Kompostowanie to pojęcie węższe niż biodegradacja i oznacza rozkładanie tworzywa pod wpływem mikroorganizmów występujących naturalnie, odbywające się w warunkach kompostownika. Cały proces nie trwa dłużej niż 6 miesięcy, a jego pochodną są: dwutlenek węgla, woda, substancje nieorganiczne i biomasa. Nie są one toksyczne i nie emitują zanieczyszczeń, tak jak np. w przypadku biodegradacji plastiku.
Jak rozpoznać, że tworzywo jest kompostowalne? Najczęściej posiada ono oznaczenie jednego z dwóch certyfikatów:
- home compostable – oznacza, że tworzywo rozłoży się w domowym kompostowniku
- industiral compostable – oznacza tworzywa, które należy kompostować w warunkach przemysłowych.
Oczywiście produkt może mieć oba oznaczenia równocześnie. Przemysłowe kompostowanie zakłada przyspieszenie procesu, ale niewątpliwie w każdym przypadku – domowego i przemysłowego kompostowania – tworzywo rozłoży się w stosunkowo krótkim czasie i nie zostawi chemicznego lub toksycznego śladu. Kompostowalne opakowania i materiały oznaczane są charakterystycznym symbolem sadzonki.
Zalety i wady produktów biodegradowalnych i kompostowalnych
Można powiedzieć, że biodegradacja z ruchem eko nie ma wiele wspólnego. W praktyce są to po prostu tworzywa, które nie nadają się do przetworzenia i trafiają na wysypiska powiększając górę śmieci. Z kolei mikroplastik będący pochodną rozpadu niektórych odpadów poddawanych procesowi biodegradacji, może rozprzestrzeniać się w środowisku i trafiać do naszych organizmów.
Więcej uwagi warto więc poświęcić produktom kompostowalnym.
Dużą zaletą kompostowania jest produkt, jaki uzyskujemy w wyniku tego procesu – tzw. humus. To nawóz mineralny, który zawierając cenne dla gleby składniki, jest naturalnym wzmacniaczem i wspomagaczem wzrostu roślin. Dzięki temu gleba będzie żyzna, odpowiednio napowietrzona, zakwaszona i mniej zachwaszczona. Rośliny żyjące w takich warunkach są większe, a plony okazalsze. Przetwarzanie śmieci w taki sposób to zatem rozwiązanie sprzyjające środowisku, a jednocześnie wyeliminowanie konieczności stosowania chemicznych nawozów, co jednocześnie oznacza oszczędności finansowe.
Chcąc wspomnieć o wadach procesu kompostowania należy zasygnalizować, że często wygląd i zapach wydobywający się z kompostownika nie należą do najprzyjemniejszych, a jednocześnie mogą przyciągać myszy i szczury.
Biodegradowalne i kompostowalne opakowania i tworzywa – czyli jakie?
Trzeba wiedzieć, że dorzucenie do kompostownika opakowania biodegradowalnego, zakłóci proces kompostowania i zanieczyści je toksycznymi resztkami – wówczas kompost jest bezużyteczny. Co więcej, biodegradowalne tworzywa nie nadają się do recyklingu np. z tworzywami sztucznymi, metalami czy plastikiem.
Przykładem takiego odpadku są np. degradowalne torby, nazywane oxydegradowalnymi. To nic innego jak czysty chwyt marketingowy. W rzeczywistości potrzeba specjalnych pomieszczeń i lamp UV żeby przez kilka lat taka torba się rozłożyła. Wykonana jest bowiem z polimeru – plastiku. Nawet jeśli się on rozłoży, do środowiska dostaną się elementy uboczne rozkładu, jako efekty niepełnej degradacji. Ich produktem ubocznym jest zauważalny mikroplastik lub pył polimerowy.
Kupujesz biodegradowalne pieluszki? Dajesz się nabić w butelkę – nawet biodegradowalna pieluszka nie rozłoży się w magiczny sposób na wysypisku bez strat dla środowiska, a co gorsza, może to potrwać nawet 50 lat! Okazuje się więc, że kupowanie napoju w jednorazowym kubeczku ma większy sens w przypadku kubków plastikowych, które następnie zostają przetworzone, niż w przypadku kubków biodegradowalnych – taki kubek trafi na wysypisko.
Zatem gdzie wyrzucić opakowanie biodegradowalne? Takie opakowania wyrzucamy do pojemnika na odpady zmieszane. A gdzie wyrzucić opakowanie kompostowalne? Te tworzywa, jak i naturalne odpady lądują w brązowym pojemniku na bio odpady. To tu trafiają obierki owoców, warzyw, roślinne resztki pokarmów, skorupki jajek, fusy z kawy i herbaty, trawa, liście, zwiędłe rośliny.
Opakowania biodegradowalne oznaczone są symbolem PN-EN 14046:2003 (lub nowsze), z kolei opakowania i materiały kompostowalne mają oznaczenie PN-EN 13432.
Biodegradowalność i kompostowalność – podobieństwa i różnice
Oba te terminy są do siebie podobne i często bywają mylone. Podstawową różnicą jest to, że każde tworzywo kompostowalne jest biodegradowalne, ale nie każdy materiał biodegradowalny nadaje się do kompostowania.
W wyniku biodegradacji w środowisku pozostają cząsteczki o sztucznym pochodzeniu – np. metale lub znany mikroplastik. Kompostowalność eliminuje ten problem w 100%.
Ponadto biodegradacja to proces nawet kilku-, kilkunasto- lub kilkudziesięcioletni, podczas gdy proces kompostowania zakończymy w przeciągu około 6 miesięcy.
Każde tworzywo kompostowalne jest biodegradowalne, ale nie każdy materiał biodegradowalny nadaje się do kompostowania.
Odpady kompostowalne nie potrzebują dodatkowych surowców do utylizacji. Tymczasem tworzywa biodegradowalne nie nadają się do kompostowania, ani do recyklingu. Opakowania czy tworzywa biodegradowalne nie są więc eko z punktu widzenia dbania o naszą planetę. Kompostowalne natomiast – jak najbardziej.
