O tym, że jednorazowe plastikowe naczynia są szkodliwe i przyczyniają się do rosnącej góry śmieci na naszej planecie, wie chyba każdy. Z tego względu ich używanie i sprzedaż została zakazana. Naczynia jednorazowe nie są już więc dostępne w sprzedaży ani w lokalach gastronomicznych. Co prawda można jeszcze wykorzystywać zakupiony wcześniej towar tego rodzaju, ale w wolnej sprzedaży jest już niedostępny.
Dlaczego nie ma już jednorazowych naczyń?
Cały problem polega na tym, że jednorazowe naczynia wykonane są z plastiku, styropianu lub aluminium. A to materiały szkodliwe dla środowiska i niezdrowe dla organizmów. Powstają najczęściej z ropy, której wydobycie, przerobienie i dystrybucja w formie naczyń generuje znaczne zanieczyszczenie środowiska. Same te tworzywa zostają w środowisku jako odpad przez… tysiące lat. Jaka jest więc alternatywa?
Jadalne naczynia jednorazowe
Zamiennikiem plastikowych naczyń jednorazowych są naczynia jadalne. Są to nie tylko np. jadalne talerze z otrąb pszennych, ale także jadalne sztućce, które mogą być też wykonane z trzciny cukrowej lub kukurydzy. Te ekologiczne i biodegradowalne jadalne miski, talerze i sztućce są w naszym kraju coraz powszechniejsze. W Polsce za pioniera jadalnych naczyń uważa się Jerzego Wysockiego – młynarza, który zauważył, że otręby, uznawane w jego fachu za odpad (produkt uboczny przemiału zbóż), mogą mieć szersze zastosowanie.
Z 1 tony otrąb pszennych produkuje się około 10 tysięcy sztuk jadalnych naczyń.
Jak powstają jadalne naczynia?
Sam proces produkcyjny nie jest zbyt skomplikowany. To technologia polegająca na tym, że otręby pszenne prasowane są w wysokiej temperaturze i wysokim ciśnieniu (pod naciskiem 150 kg). Dzięki temu są lekkie, wytrzymałe, naturalne, a jednocześnie mogą być przechowywane bezterminowo.
Ważne jest także, że takie naczynia spełniają normy dotyczące wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością – EN 13432 i ASTM 6400.
Jadalne talerze z otrąb pszennych – zalety
Oprócz powyższych, jadalne talerze z otrąb pszennych są estetyczne i „smaczne na wygląd”. Co więcej, nie zawierają klejów, konserwantów ani innych szkodliwych substancji. Są więc w 100% naturalne.
Dużą zaletą jest też sposób pozyskiwania materiału do ich produkcji – zboże rośnie stosunkowo krótko, a sam produkt może funkcjonować w obiegu zamkniętym, trafiając do gleby jako kompost. Pod wpływem wilgoci i bakterii, ekologiczne i biodegradowalne jadalne miski czy talerze ulegają rozkładowi, co stanowi rewolucję w gospodarce odpadami.
Naukowcy twierdzą, że plastikowe jednorazówki to aż 70% wszystkich odpadów w morzach i oceanach.
Innym sposobem „utylizacji” jednorazówek jest ich… zjedzenie. Tu także mamy szereg zalet, ponieważ talerze z otrąb pszennych zawierają błonnik, który wpływa pozytywnie na perystaltykę jelit. Można je też zakopać w ziemi lub wrzucić do wody albo wyrzucić w lesie – może to być także pokarm dla ryb lub dzikich zwierząt. Można to nazwać recyklingiem talerzy. Wyrzucone np. do lasu, rozłożą się po 30 dniach.
Wady i ograniczenia jadalnych naczyń
Oczywiście produkt ten nie jest pozbawiony wad. Niestety, ale naczynia te, czego można się domyślać, szybko przesiąkają. Trzeba więc zjeść z nich posiłek stosunkowo szybko, a jednocześnie najczęściej nie można z nich pić gorących napojów. Przeprowadzone badania wskazują, że woda w temperaturze 20°C potrzebuje 70 minut, żeby przesiąknąć przez opakowanie. Jednak już temperatura 80°C skraca ten czas do 5 minut. Jadalny talerz z otrąb pszennych jest więc eko, ale bywa czasem mało praktyczny.
Ponadto, odstraszać może cena, znacznie wyższa niż plastikowych jednorazówek.
Z czego są zrobione jadalne jednorazówki?
Jadalne naczynia wykonane z otrąb pszennych to jednak nie jedyny produkt na rynku. Surowców, z których produkowane są eko-jednorazówki jest więcej. Jednym z nich jest np. PLA – tworzywo wykonane głównie z mączki kukurydzianej.
Jadalne talerze z mączki kukurydzianej
PLA nie zawiera polimerów, chemii ani innych szkodliwych składników. To w pełni naturalny i roślinny produkt, z którego produkuje się talerzyki, kubki i słomki. Przy zachowaniu odpowiedniej wilgotności i temperatury, naczynia z PLA rozkładają się przez około 85-90 dni. Warto jednak zauważyć, że PLA, choć biodegradowalne, nie kompostuje się w Polsce w warunkach przemysłowych.
Jadalne jednorazówki z liści palmowych
Innym surowcem na jadalne talerze są np. liście palmowe. Naczynia z liści palmowych są wodoodporne, jak również odporne na wysokie oraz niskie temperatury. Wykonane są jedynie z tych liści palmowych, które samoistnie opadły na ziemię. Produkcja talerzy z liści palmowych prowadzona jest głównie w Indiach. Ich proces jest łatwy – liście palmowe są oczyszczane, suszone i prasowane pod wpływem wysokiej temperatury. Śmiało można rzec, że to natura w czystej postaci.
Talerze z trzciny cukrowej
Talerze z trzciny cukrowej i ogólnie naczynia z tego surowca produkowane są z bagassy, czyli pozostałości po tłoczeniu trzciny cukrowej. W wyniku produkcji cukru, jako odrzut, powstaje pulpa, która rozdrobniona, może być używana jako surowiec na biodegradowalne miski czy ekologiczne pojemniki. Naczynia z trzciny cukrowej charakteryzują się sztywnością i wytrzymałością, szczególnie na wilgoć. Producenci gwarantują, że taki talerz czy kubek nie nasiąknie płynem nawet przez 12 godzin. Nadaje się więc do podania zup, sosów czy napojów.
Jadalne słomki ze słomy
Warto również wspomnieć o słomkach, które mogą być wykonane ze… słomy. To niemal zupełnie nieprzetworzony materiał, dzięki czemu po użyciu możemy go bezpiecznie wyrzucić chociażby w trawę. Niestety ten produkt nie do końca przyjął się na rynku, a szkoda, bo popyt na taki produkt mógłby wspomóc naszą planetę w myśl zasady, że nie potrzebujemy garstki ludzi będących eko na 100%, ale rzeszy ludzi, którzy zrobią choćby mały krok ku ratowaniu planety. Być może dzieje się tak za sprawą ceny – słomki takie są kilkukrotnie droższe od ceny słomek plastikowych.
Jadalne naczynia jednorazowe mogą być więc wykonane z:
- otrąb pszennych
- mączki kukurydzianej (PLA)
- liści palmowych
- trzciny cukrowej – włókna z trzciny pozostające po ekstrakcji cukru
- słomy.
Wszystkie te surowce są w 100% naturalne, jadalne i biodegradowalne. Można więc z nich wykonać naczynia wegańskie. W porównaniu do plastikowych jednorazówek, szybko się rozkładają i nie pozostawiają tak dużego śladu węglowego. Z powyższych surowców można też wykonać jadalne sztućce.
Podsumowując, otręby to nie tylko ważny składnik zbilansowanej diety, ale także materiał produkcyjny do jadalnych naczyń. Kiedy w 2021 roku wszedł zakaz używania plastikowych jednorazówek, konsumenci musieli zacząć korzystać z alternatyw. Jedną z nich są tworzywa biodegradowalne. Takie eko-jednorazówki, które przy okazji można… zjeść to już moda, a nie rynkowa nisza. Prawdopodobnie za rozwojem rynku biodegradowalnych jednorazówek stoi właśnie unijny zakaz.
