Szacuje się, że do 2030 roku ponad połowa raf koralowych zniknie z mórz i oceanów, a wiele chronionych gatunków zaniknie przez kolejne kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Dlatego misją ekologii, w dużym skrócie i uproszczeniu, jest planowanie takich działań, które będą skutecznie chronić ekosystemy.
Z pojęciem ekologii spotykamy się od wielu lat niemal codziennie. Z każdej strony bombardowani jesteśmy ekologicznymi produktami, ekologicznymi wskazówkami i poradami jak żyć, by chronić środowisko. Ale czy na pewno wiemy, czym jest ekologia?
Ekologia – definicja kluczowych pojęć
Zanim przejdziemy do naukowej definicji pojęcia „ekologia”, skupmy się na wyjaśnieniu kilku niezbędnych do jej zrozumienia pojęć. Musimy mieć świadomość funkcjonowania niektórych elementów:
- populacja – grupa przedstawicieli jednego gatunku organizmów żywych
- biocenoza – zbiór organizmów żywych, które oddziałują na siebie wzajemnie
- biotop – środowisko naturalne, w którym żyją określone grupy organizmów
- ekosystem – zbiór żywych organizmów występujących w jednym środowisku naturalnym
- biosfera – całość przestrzeni, jaką zajmują organizmy żywe.
Co to jest ekologia?
Niewiele z nas zna naukową definicję ekologii, ale coraz więcej mieszkańców naszej planety jest świadomych jej znaczenia. Aby móc rozważać metody bycia eko w szczegółowym ujęciu, warto poznać definicję tego pojęcia.
Ekologia to nauka o zależnościach i relacjach organizmów żywych i środowiska. Dzieli się na dwa główne działy wskazujące obszary działalności. Należą do nich:
- ekologia gatunku
- ekologia zespołów wielogatunkowych.
Ekologia gatunku
Pierwszy rodzaj to ekologia gatunku. Zajmuje się populacjami różnych gatunków organizmów żywych, w szczególności zmianami w sposobach ich funkcjonowania, liczebności czy rozmieszczenia. Ona z kolei dzieli się na:
- ekologię populacyjną – dotyczy liczebności organizmów wchodzących w skład danego gatunku
- ekologię ewolucyjną – bada zmiany zachowania i życia codziennego organizmów.
W praktyce ekologia gatunku skupia się na monitorowaniu różnych gatunków i ocenie, czy są zagrożone wyginięciem. To prowadzi do obejmowania kolejnych gatunków ochroną i wydłużenia żywotności populacji. Ekologia ewolucyjna stawia dodatkowo na analizę zmian funkcjonowania organizmów, także tych, które wyginęły niedawno lub nawet miliony lat temu.
Ekologia zespołów wielogatunkowych
Kolejnym działem ekologii jest ekologia zespołów wielogatunkowych, którą można podzielić na:
- biocenologię – polega na klasyfikowaniu organizmów należących do tej samej grupy i analizowaniu ich funkcjonowania
- synekologię – to monitorowanie poszczególnych grup organizmów, ich wpływu na środowisko, współżycia i tworzenia struktur z innymi grupami
- badania powstawania ekosystemów – pokazujące kształtowanie się struktur poszczególnych ekosystemów.
Ekologia zespołów wielogatunkowych dostarcza więc informacji na temat ekosystemów, które nas otaczają. Na tej podstawie wiemy, jaka jest kondycja środowiska i jak będzie się zmieniać na przestrzeni przyszłych lat. Badacze mogą także sugerować nowe działania na drodze do troski o środowisko.
Choć powyższe rozróżnienia mogą brzmieć nieco zawile, zasady, jakie dyktuje nam ekologia na co dzień są łatwe i intuicyjne. Warto też pamiętać, że kluczem do sukcesu są małe kroczki tworzone przez rzesze ludzi, a nie garstka 100-procentowych ekologów.
„Nie potrzebujemy garstki ludzi, którzy żyją w 100% ekologicznie. Potrzebujemy milionów, którzy są niedoskonali w dążeniu do ekologicznego życia” – Anne Marie Bonneau
Co bada ekologia i czy każdy może być ekologiem?
Najprościej rzecz ujmując, przedmiotem badań ekologii jest środowisko i każdy żyjący w nim organizm żywy. Jednak nie każdy może być ekologiem. Trzeba w tym celu skończyć studia wyższe związane z ekologią, np. ekologia, biologia, biogospodarka czy ochrona i inżynieria środowiska. To przydaje się w badaniach laboratoryjnych, które są podstawą ekologii. Niemniej jednak ekolog to także osoba zaangażowana społecznie w różnego rodzaju organizacje i ruchy, które zwiększają świadomość, szerząc wiedzę dotyczącą środowiska naturalnego.
Ekologia w domu
Ekolog to nie jedyna grupa ludzi, która ma istotny wpływ na losy i przyszłość planety. W rzeczywistości każdy z nas jest odpowiedzialny za środowisko i jego kondycję. To za naszą przyczyną w środowisku zachodzą często nieodwracalne, dewastujące je zmiany, ale jednocześnie to w naszych rękach pokłada się nadzieję na poprawę kondycji naszego otoczenia. I wcale nie trzeba być ekologiem i z mrówczym zapałem spędzać długich godzin w laboratoriach badawczych. Ekologiem może być po trochu każdy z nas. Wystarczy jedynie skupić się na takich działaniach jak:
- oszczędność wody
- oszczędność energii elektrycznej
- segregacja śmieci
- przemyślane zakupy
- sprzątanie psich odchodów.
To tak niewiele wysiłku, a ma tak duży skutek. Zachowując porządek i dbając o ograniczenie wszechobecnego konsumpcjonizmu, przyczyniamy się do polepszania stanu naszej planety. A przynajmniej nie dokładamy swojej cegiełki do jej stopniowej degradacji.
Ekologia – jak dbać o środowisko?
W ostatnich latach ekologia stała się wręcz modą. I nie ma w tym nic złego, ponieważ akurat dobre nawyki, które stają się codziennością w wielu domach, miastach czy krajach, powinny cieszyć. Dla niektórych jednak ekologia to wciąż konieczność i przykry obowiązek. A przecież potrzeba tak niewiele. Wystarczy chociażby:
- nie marnować i nie wyrzucać jedzenia – co ma miejsce, kiedy kupujemy zbyt dużo
- zapakować kanapkę do pracy lub do szkoły w pudełko, a nie w jednorazowe woreczki lub papierki
- tworzyć różne przedmioty codziennego użytku z recyklingu – ponowne wykorzystanie surowców lub używanie naturalnych składników do produkcji np. domowej pasty do zębów czy ekologicznej świecy wegańskiej.
Szczególną popularnością cieszą się więc w ostatnim czasie ruchy, które promują dawanie przedmiotom drugie życie. Jest to możliwe za sprawą wykorzystania ich do innych celów lub oddania komuś, kto akurat takiej rzeczy potrzebuje. Zamiast wyrzucać kompletną i działającą rzecz, lepiej podarować ją potrzebującemu lub komuś kreatywnemu, kto będzie miał pomysł co z tym zrobić.
Ekologiczne opakowania, ekologiczne produkty czy ekologiczne środki transportu – to coś, po co warto sięgać i co warto wybierać, by wywierać na środowisko negatywny wpływ w jak najmniejszej skali.
Podsumowując, ekologia zajmuje się badaniem i opisywaniem zależności występujących pomiędzy różnymi gatunkami organizmów żywych a ich naturalnym środowiskiem. Bada też zjawiska, jakie zachodzą między organizmami.
