Skład plastiku
Plastik towarzyszy nam od wielu lat na każdym kroku. Wykonuje się z niego niemal wszystkie przedmioty codziennego użytku i sprzęty. Tymczasem trzeba mieć świadomość chemicznego składu plastiku. Obecnie w plastiku znaleźć można aż 13 tysięcy substancji różnego pochodzenia. Z tego aż ¼ uznawana jest za substancje niebezpieczne. Co więcej, żaden składnik plastiku nie uchodzi za substancję całkowicie bezpieczną. Może więc w dłuższej perspektywie zagrażać ludziom, zwierzętom i środowisku.
Rodzaje plastiku
Choć plastikiem nazywamy wszystko to, co powstaje z tworzyw sztucznych, materiałów do ich produkcji jest kilka. Na rynku najczęściej możemy się spotkać z jednym z kilku najpowszechniejszych rodzajów plastiku:
- PET – politereftalan etylenu; lekki, nieprzepuszczający powietrza
- HDPE – polietylen wysokiej gęstości, mocny, twardy
- PVC – polichlorek winylu (najczęściej użytkownicy błędnie określają ten materiał PCV!); produkuje się z niego np. strzykawki i folię spożywczą
- PE – polietylen; giętki i termoplastyczny, używany np. jako wyściółka kartonów na mleko lub soki
- PP – polipropylen; uchodzi za najbezpieczniejszy dla ludzi
- PS – polistyren; głównie do produkcji styropianu i jednorazówek, zawiera toksyczne substancje
- LDPE – polietylen niskiej gęstości używany w foliach bąbelkowych.
Zalety recyklingu plastiku
Recykling ma oczywiście swoje zalety. Wśród nich warto zwrócić uwagę na takie aspekty jak:
- mniejsze koszty i mniejsze zasoby energii wykorzystywane do produkcji
- mniejsze zużywanie zasobów
- plastik z odzysku jest tani, plastyczny i wytrzymały
- zmniejszanie ilości odpadów
- różnorodność produktów, na jakie można przetworzyć plastik.
Plastik z recyklingu może służyć do wyprodukowania różnorodnych przedmiotów, m.in.:
- ubrań (np. polara, do którego potrzeba zaledwie 35 butelek PET)
- opakowań
- butelek
- mebli ogrodowych
- oleju opałowego
- sprzętu turystycznego
- ogrodzeń
- ram okiennych
- zabawek dla dzieci.
Jak recyklinguje się plastikowe butelki PET?
Skoro borykamy się, jako ludzkość, z nadprodukcją plastikowych butelek, zaczęto poddawać je recyklingowi. Butelki PET (najpopularniejsze) wykonane są z ropy naftowej, a rozkładając się na przestrzeni setek lat, uwalniają do otoczenia toksyczne związki.
Recykling plastiku przebiega według następujących kroków:
- sortowanie – etap ten zaczyna się już w Twoim domu, pracy lub szkole, gdzie musisz wyrzucić plastikową butelkę do żółtego pojemnika lub recyklomatu, skąd trafi do sortowni
- segregacja na linii sortowniczej – w punkcie odbioru śmieci usuwane są najpierw zanieczyszczenia takie jak szkło i papier, a następnie oddzielone drobne śmieci do 8 cm długości i odpady biodegradowalne (pozostałe wykorzystuje się do recyklingu); plastiki (PET, polistyren, polipropylen) są segregowane według kolorów, prasowane i związane w bele, a następnie przekazane do zakładu zajmującego się recyklingiem plastiku
- rozdrabnianie – specjalna kruszarka rozdrabnia plastik na płatki o średnicy około 1 cm (to ułatwia proces recyklingu, ale także transport tworzywa do tego działania)
- czyszczenie – mycie i suszenie płatków oraz ostateczna segregacja plastiku
- tworzenie granulatu rPET – płatki plastiku trafiają do wytłaczarki, gdzie są podgrzane do ciekłego stanu, a następnie chłodzone i wytłaczane do kształtu, z którego później tworzy się granulki
- badania laboratoryjne – granulat jest badany, a następnie trafia do fabryk, gdzie używany jest do ponownej produkcji.
Warto jednak wiedzieć, że istnieją różne sposoby przetwarzania plastiku:
- piroliza – rozkład termiczny bez użycia tlenu
- hydrokraking – rozkład polipropylenu w obecności wodoru
- zagazowanie – rozkład plastiku do produktów gazowych.
Sam recykling dzieli się też na upcycling, czyli recykling prowadzący do powstania przedmiotów o większej wartości w stosunku do pierwotnego przedmiotu i downcycling, tworzący przedmiot o mniejszej wartości.
Dlaczego recykling plastiku nie jest eko?
Niestety, butelka PET może być przetworzona w następną butelkę 8 razy. Dużo? Mało? Najważniejsze, że nie da się jej przetwarzać w nieskończoność. Z każdym kolejnym przetwarzaniem, plastik traci na wartości. Po tych kilku cyklach plastik i tak ląduje na wysypisku śmieci, gdzie rozkłada się przez setki lat.
Co więcej, znaczna część butelek przetwarzana jest w poliester, z którego powstaje odzież i tekstylia. I choć budujące jest to, że zrecyklingowany plastik może stanowić nawet 100% nowego produktu, tak w naszym kraju do recyklingu trafia zaledwie 50% wszystkich butelek PET. To i tak całkiem niezły wynik, bo w Europie przetwarza się tylko 30% plastiku, a na całym świecie, tylko 9% plastiku trafia do recyklingu.
Sam plastik z recyklingu również daje pole do dyskusji – użytkowanie tego surowca oznacza uwalnianie do wód i atmosfery mikrocząsteczek plastiku, które negatywnie wpływają na nasze zdrowie i środowisko.
Szkodliwe związki w plastiku z recyklingu
Przede wszystkim okazuje się jednak, że plastik z recyklingu zawiera w składzie setki szkodliwych związków chemicznych. Potwierdzają to badania prowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Goeteborgu w Szwecji, którzy przebadali próbki tworzyw zebrane w 13 krajach Europy, Azji, Afryki i Ameryki Południowej. W wykrytych 491 substancjach organicznych znaleziono między innymi:
- pestycydy
- leki
- przemysłowe substancje chemiczne.
Niestety, nie mamy na ten moment zbyt wielu szans na walkę z takim plastikiem. Nie ma bowiem przepisów, które dokładnie regulowałyby skład chemiczny plastiku. To znacząco utrudnia kontrolę zanieczyszczeń.
Dodatkowo, plastik z recyklingu tworzy duże niebezpieczeństwo zarówno dla osób pracujących przy tym procesie, jak i dla użytkowników produktów plastikowych oraz dla środowiska. Trafiając do obiegu zamkniętego, niebezpieczne chemikalia zatruwają ludzi, a jednocześnie docierają do mórz, oceanów i lądów na całej planecie.
Problem ten dostrzegł producent zabawek LEGO, który ogłosił, że nie będzie produkował ekologicznej wersji swoich klocków, ponieważ okazało się, że materiał ten ma większy ślad węglowy niż klocki plastikowe produkowane z ropy naftowej. Przetworzony rPET zdaniem duńskiej firmy prowadzi do wyższej emisji dwutlenku węgla.
Co możemy zrobić?
Oczywiście sposobów na unikanie plastiku jest sporo. Skoro otacza on nas na co dzień, rozejrzyj się dokoła i pomyśl, z czego możesz zrezygnować, by nie prowadzić do nadprodukcji plastiku. My polecamy zamianę plastikowych butelek z wodą do picia na wielorazowe butelki szklane. Jeśli jednak obawiasz się o potłuczenie takiej butelki lub zwyczajnie jest ona ciężka, rozwiązaniem mogą być wielorazowe butelki z tritanu, który nie zawiera w sobie BPA. Dodatkowo polecamy picie wody z kranu. Lubisz wodę gazowaną? Żaden problem – zainwestuj w domowy saturator, np. firmy Sodastream. W tym wypadku z 1 naboju możesz uzyskać nawet 60 l wody gazowanej. W ten sposób oszczędzasz planecie produkcji około 40 sztuk 1,5 litrowych butelek plastikowych lub 120 sztuk 0,5 litrowych butelek.
Podsumowując, plastik jest materiałem, który można poddać recyklingowi. Ma on jednak kilka poważnych wad, wśród których warto wskazać emisję metanu i CO2 w czasie podgrzewania tego materiału, ograniczenia przetwarzania w inne przedmioty, a także mikrodrobiny, które trafiają do atmosfery i wód świata. Zanim więc wybierzesz produkt z plastiku, pomyśl czy na pewno jest Ci on potrzebny, ponieważ może się okazać nie ekologiczny.
